อีคิว = Emotional Quotient (EQ)
ความฉลาดทางอารมณ์ หมายถึง ความสามารถในการจัดการกับอารมณ์ของตนเอง รู้จักควบคุม และแสดงออกได้อย่างเหมาะสม เข้าใจตนเองและผู้อื่น สามารถอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข ความฉลาดทางอารมณ์ สามารถพัฒนาได้จากการเลี้ยงดู กระตุ้นพัฒนาการเด็กอย่างถูกต้องตั้งแต่วัยเด็ก เด็กที่มีความฉลาดทางอารมณ์ย่อมเติบโตขึ้นเป็นผู้ใหญ่ที่มีความสุข อยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างราบรื่น และสามารถใช้ความสามารถทางสติปัญญาของตนเองได้เต็มที่
องค์ประกอบของอีคิวที่มีความสำคัญต่อเด็กวัยแรกเกิด – 5 ปี ที่พ่อแม่ควรเสริมสร้างให้กับลูก มีดังต่อไปนี้
1. การรู้จักและการควบคุมอารมณ์
การรู้จักและการควบคุมอารมณ์ การส่งเสริมให้เด็กควบคุมอารมณ์ได้ดี เริ่มต้นด้วยการฝึกให้เด็กรู้ว่าเขากำลังมีอารมณ์อย่างไร ให้รู้จักถ่ายทอดอารมณ์ความรู้สึกออกมาเป็นคำพูด เพื่อที่เด็กจะได้รู้เท่าทันอารมณ์ เมื่อรู้เท่าทันอารมณ์ ก็จะสามารถควบคุมอารมณ์ได้เมื่อโตขึ้น
การควบคุมตนเองมี 2 ประการ
- การควบคุมความอยากเป็น เอาชนะความอยากได้ ไม่ตามใจตัวเองอย่างไร้สติ เช่น อดใจไม่รับประทานอาหารที่ทำให้เสียสุขภาพ
- การควบคุมอารมณ์ เด็กควรรู้จักอารมณ์ตนเอง และสามารถทำให้อารมณ์สงบได้ โดยไม่เก็บกดอารมณ์ความรู้สึกไว้
- การเรียนรู้ระเบียบวินัย
การเรียนรู้ว่าอะไรผิดอะไรถูก และการยอมรับผิด การสอนให้เด็กรู้ว่าอะไรควรและไม่ควร พ่อแม่ควรกำหนดขอบเขตเบื้องต้นให้เด็กรู้ว่าอะไรที่ทำได้ ทำไม่ได้ในเรื่องง่ายๆในชีวิตประจำวัน โดยที่พ่อแม่เป็นคนคอยควบคุมเด็กให้อยู่ในขอบเขตที่เหมาะสม เพราะว่าเด็กยังควบคุมตนเองไม่ได้ และที่สำคัญต้องทำเป็นตัวอย่างให้กับเด็กด้วย ควรสอนเด็กเรื่องคุณธรรมและจริยธรรมในชีวิตประจำวัน พ่อแม่ควรมีเวลาคุยกับเด็กบ่อยๆ เช่น การพูดกับเด็กเกี่ยวกับสุภาษิต คำพังเพย การเล่นนิทาน พูดคุยกับเด็กทุกวัน การหยิบยกข่าวสารมาพูดคุยกับลูก เป็นต้น เด็กๆจะค่อยๆซึมซับคำสอนเหล่านั้น ในเด็กเล็กเมื่อเด็กยังทำในสิ่งที่ไม่เหมาะสม ก็ไม่ควรใช้เหตุผลที่ยืดยาว เข้าใจยาก อธิบายให้เด็กฟังใช้เหตุผลง่ายๆสั้นๆ แล้วควบคุมเด็ก โดยจับเด็กไว้ แยกออกไปหรือเบี่ยงเบนความสนใจเรื่องอื่นและเมื่อเด็กโตพอที่จะเข้าใจจึงค่อยอธิบายเด็กก็จะเข้าใจเหตุผลมากขึ้นกว่าเดิม
ฝึกวินัย พ่อแม่ควรฝึกให้เด็กควบคุมความประพฤติตนเองด้วยการที่พ่อแม่เป็นคนช่วยควบคุมความประพฤติอย่างเสมอ ต้นเสมอปลาย เมื่อเด็กโตขึ้นจะเรียนรู้ที่จะจะควบคุมตัวเองได้ในที่สุด เด็กควรมีวินัยในเรื่องเหล่านี้
- วินัยในความประพฤติทั่วไป เช่น เก็บสิ่งของเข้าที่ ตรงต่อเวลา ปฏิบัติตามกฎระเบียบ รู้จักกาลเทศะ ประพฤติตนเหมาะกับวัย ทำกิจวัตรตามเวลา ช่วยเหลือตนเองได้ตามวัย
- วินัยในการเรียน เช่น รับผิดชอบงานที่ได้รับมอบหมาย การรักษาคำพูด
- วินัยในการควบคุมตนเอง เช่น ควบคุมอารมณ์ได้ดีตามวัย และอดทนต่อความลำบากตามวัย
- ความสนุกสนานร่าเริง
ความสุขของเด็กเป็นความสุขแบบสนุกสนานเพลิดเพลิน คือ สุขสนุกจากการเล่น ไม่ว่าจะเป็นการเล่นตามลำพัง หรือเล่นกับกลุ่มเพื่อน เด็กที่มีโอกาสได้เล่นสนุกสนาน จะมีจิตใจร่าเริงแจ่มใส มีพื้นฐานอารมณ์ดี จะเห็นได้ว่า หากเด็กได้รับการกระตุ้นพัฒนาอย่างถูกต้องและเหมาะสม ย่อมทำให้มีการพัฒนาของไอคิว และอีคิวที่ดีไปด้วย
